Choroszcz (gmina)

Choroszcz
	gmina miejsko-wiejska
	; Budynek urzędu gminy w Choroszczy
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	białostocki
TERC	0202013
Burmistrz	Robert Wardziński
Powierzchnia	163,5 km²
Populacja (31.12.2022); • liczba ludności	; 17 608
• gęstość	91,5 os./km²
Nr kierunkowy	85
Tablice rejestracyjne	BIA
	Adres urzędu:ul. Dominikańska 2; 16-070 Choroszcz
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	32
Liczba miejscowości	34
	Położenie na mapie powiatu;
	53°08′35″N 22°59′08″E/53,143056 22,985556
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Choroszcz (1944–54 Barszczewo^[4]) – obecnie gmina miejsko-wiejska w województwie podlaskim, w powiecie białostockim.Gmina istniała w latach 1919–1939 i 1944–1954, a następnie działa od 1973 r. W okresie międzywojennym i powojennym do 1954 siedziba gminy mieściła się w Barszczewie a od 1973 w Choroszczy.

Należała do guberni grodzieńskiej (1861-1915), powiatu białostockiego (1919-1939) a następnie w latach 1975–1998 do małego województwa białostockiego. Od 1999 jest częścią reaktywowanego powiatu białostockiego.

Historia

Imperium Rosyjskie (1861–1915)

Gmina zbiorowa Choroszcz (ros. Хорощанская волость) z siedzibą w Barszczewie powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu białostockiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Choroszcz obejmowała 50 wsi i zamieszkiwało ją 5792 osób^[5].

I wojna światowa (1915–1919)

Podczas I wojny światowej (1915–1919) gmina wraz z powiatem białostockim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w latach 1915–1916 w okręgu Białystok, a 1916–1918 w okręgu Białystok-Grodno) oraz do Królestwa Litwy (1918). W sierpniu 1919 przeszła pod administrację polską^[6].

II Rzeczpospolita (1919–1939)

W okresie międzywojennym gmina Choroszcz należała do powiatu białostockiego w województwie białostockim. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku w jej skład wchodziły wsie: Baciuty, Barszczewo, Barszczówka, Czaplin, Dzikie, Gajowniki, Izbiszcze, Konowały, Kościuki, Kruszewo, Mińce, Niecki, Nieroniki, Niewodnica Korycka, Ogrodniki, Oliszki, Pańki, Rogów, Sienkiewicze, Tołcze, Topilec, Trypude, Zaczerlany, Zalesiany, Zawady, Żółtki. Folwarki: Markowszczyzna, Zalesiany oraz osada fabryczna: Topole, kolonie: Czaplin, Dzikie, Kościuki, Niewodnica Kościelna, Sienkiewicze, Topilec i przystanek kolejowy: Niewodnica^[7]. Gminę zamieszkiwało wówczas 5.590 osób, wśród których 4.578 było wyznania rzymskokatolickiego, 1001 prawosławnego, 3 ewangelickiego, 3 greckokatolickiego, a 5 mojżeszowego. Jednocześnie 5.129 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 451 białoruską, 7 rosyjską, 2 rusińską a jeden estońską. W gminie było 899 budynków mieszkalnych^[7].

W 1933 r. rozporządzeniem wojewody białostockiego z 14 października podzielono gminy wiejskie na gromady, Od tej pory gmina Chorszcz była podzielona na 28 gromad: 1. Baciuty, 2. Barszczówka, 3. Barszczewo, 4. Czaplino, 5. Dzikie, 6. Gajowniki, 7. Izbiszcze, 8. Jeroniki, 9. Kruszewo, 10. Konowały, 11. Kościuki, 12. Mińce, 13. Niewodnica-Korycka, 14. Niewodnica-Kościelna, 15. Niecki, 16. Oliszki, 17. Ogrodniki, 18. Pańki, 19. Rogowo, 20. Sienkiewicze, 21. Tołcze, 22. Trypucie, 23. Topilec wieś, 24. Topilec kolonia, 25. Zawady, 26. Zaczerlany, 27. Zalesiany, 28. Żółtki^[8]^[9]. Przedstawiony wyżej podział na gromady przetrwał do wojny^[9].

II wojna światowa (1939–1944)

Podczas II wojny światowej, w 1944 roku, gminę Choroszcz przekształcono w gminę Barszczewo^[10]^[11].

Od reformy 1973

1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin, przywrócono gminę pod jej pierwotną nazwą Choroszcz^[12]. W jej skład weszły wówczas sołectwa: Babino, Barszczewo, Czaplino, Czaplino-Kolonia, Dzikie, Dzikie kolonia, Gajowniki, Gajowniki kolonia, Izbiszcze, Jeroniki, Klepacze, Konowały, Kościuki, Krupniki, Kruszewo, Łyski, Mińce, Ogrodniki, Oliszki, Pańki, Porosły, Rogowo, Rogowo majątek, Rogówek, Ruszczany, Sienkiewicze, Turczyn, Zaczerlany, Zaczerlany kolonia, Złotoria, Żółtki oraz obszar lasów państwowych Nadleśnictwa Dojlidy — uroczysko Turczyn o pow. 224,25 ha^[9]^[13].

19 lutego 1987 w gminie Choroszcz z sołectwa Porosły wydzielono sołectwo Kolonia Porosły^[9].

Od 1999 gmina przynależy do powiatu białostockiego.

Struktura powierzchni

Gmina Choroszcz ma obszar 163,5 km² (2002), w tym:^[14]

użytki rolne: 61%
użytki leśne: 17%

Gmina stanowi 5,48% powierzchni powiatu.

Transport

Przez gminę przebiega droga ekspresowa S8 (Kudowa-Zdrój – Wrocław – Warszawa – Białystok – Suwałki – Budzisko), stanowiąca część drogi międzynarodowej E67 (Helsinki – Kowno – Warszawa – Praga).

12 września 2012 otwarto odcinek drogi ekspresowej Jeżewo Stare – Białystok o długości 24.5 km.

Komunikacja

Do gminy można dojechać autobusami białostockiej komunikacji miejskiej. Linia nr 103 dojeżdża do miejscowości Porosły, Łyski oraz Choroszcz^[15].

Demografia

Gminę zamieszkiwało 15 985 osoby (31 grudnia 2021)^[16].

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	14 967	100	7465	49.9	7502	50.1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	91,5		45.7		45.8

Piramida wieku mieszkańców gminy Choroszcz w 2014 roku^[17].

Sołectwa

Babino, Barszczewo, Czaplino, Dzikie, Gajowniki, Izbiszcze, Jeroniki, Klepacze, Konowały, Kościuki, Krupniki, Kruszewo, Łyski, Mińce, Ogrodniki, Oliszki, Pańki, Porosły, Porosły-Kolonia, Rogowo, Rogowo-Majątek, Rogówek, Ruszczany, Sienkiewicze, Sikorszczyzna, Śliwno, Turczyn, Zaczerlany, Złotoria, Kolonia Złotoria, Żółtki^[2].

Sąsiednie gminy

Białystok, Dobrzyniewo Duże, Juchnowiec Kościelny, Kobylin-Borzymy, Łapy, Sokoły, Turośń Kościelna, Tykocin

Przypisy

↑ Gmina Choroszcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-04-01] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b BIP gminy, sołtysi
↑ ^a ^b Urząd statystyczny w Białymstoku
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ ^a ^b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10 .
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki 1933 nr 11 poz. 49; 1935 nr 20 poz. 83
↑ ^a ^b ^c ^d Witold Jemielity, Podziały administracyjne powiatów białostockich i monieckiego w latach 1919-1990, "Studia Teologiczne Białostocko-Drohiczyńsko-Łomżyńskie" t. 11, 1993, s. 312, 315
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Jemielity W. (1993). Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Strona rozkładu jazdy linii 103. [dostęp 2011-08-06].
↑ GUS, Statystyczne Vademecum Samorządowca, 2018 .
↑ Gmina Choroszcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[1] Gmina Choroszcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-04-01] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[soł-2] BIP gminy, sołtysi

[us-3] Urząd statystyczny w Białymstoku

[4] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[5] Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[6] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[:02-7] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10 .

[8] Białostocki Dziennik Wojewódzki 1933 nr 11 poz. 49; 1935 nr 20 poz. 83

[:0-9] Witold Jemielity, Podziały administracyjne powiatów białostockich i monieckiego w latach 1919-1990, "Studia Teologiczne Białostocko-Drohiczyńsko-Łomżyńskie" t. 11, 1993, s. 312, 315

[10] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[11] Jemielity W. (1993). Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.

[12] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[start-1973-BS-13] Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[regioset-14] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[15] Strona rozkładu jazdy linii 103. [dostęp 2011-08-06].

[16] GUS, Statystyczne Vademecum Samorządowca, 2018 .

[populacja2016-17] Gmina Choroszcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Wsie	Babino Barszczewo Czaplino Dzikie Gajowniki Izbiszcze Jeroniki Klepacze Konowały Kościuki Krupniki Kruszewo Łyski Mińce Ogrodniki Oliszki Pańki Porosły Porosły-Kolonia Rogowo Rogowo-Majątek Rogówek Ruszczany Sienkiewicze Śliwno Zaczerlany Złotoria Żółtki
Kolonie	Dzikie-Kolonia Rogowo-Kolonia Sikorszczyzna Turczyn Żółtki-Kolonia
Integralne części wsi	Gajowniki-Kolonia Kolonia Czaplino Zaczerlany-Kolonia
Nieofic. cz. wsi	Kolonia Złotoria

Miasta	Choroszcz Czarna Białostocka Łapy Michałowo Supraśl Suraż Tykocin Wasilków Zabłudów
Gminy miejsko-wiejskie	Choroszcz Czarna Białostocka Łapy Michałowo Supraśl Suraż Tykocin Wasilków Zabłudów
Gminy wiejskie	Dobrzyniewo Duże Gródek Juchnowiec Kościelny Poświętne Turośń Kościelna Zawady

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) PRL: woj. białostockie (1945–75)
Gminy miejskie (1795–1975)	Białystok (do 1928 →) Choroszcz (do 1875 i od 1919) Czarna Białostocka (od 1962) Goniądz (do 1954 →) Gródek (do 1875) Jasionówka (do 1875) Knyszyn (do 1954 →) Starosielce (1919–54) Supraśl (1824–1875 i od 1919) Suraż (do 1919 i 1923–54 →) Trzcianne (do 1800) Wasilków (od 1919) Zabłudów (do 1875 i od 1919)
Miasteczka (1795–1934)	Choroszcz (1875–1919) Gródek (1875–1934) Janopol (1875–1915) Jasionówka (1875–1919) Supraśl (1875–1919) Trzcianne (1800–1934) Wasilków (← 1915–19) Zabłudów (1875–1919)
Osiedla (1954–72)	Czarna Wieś (1956–62)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Bacieczki (1944–54) Barszczewo (1944–54) Białostoczek (1861–1944) Choroszcz (1861–1944 i 1973–75) Czarna Wieś (← 1915–54) Czarna Białostocka (1973–75) Dobrzyniewo (Kościelne) (1944 i 1973–75) Dojlidy (1861–1954) Dolistowo (1915–44) Goniądz (1915–54 →) Gródek (1861–1954 i 1973–75) Jaświły (1861–1915 i 1944–54 →) Juchnowiec (Dolny) (1861–1954 i 1973–75) Kalinówka (1915–54 →) Krypno (1861–1954 →) Michałowo (1861–1954 i 1973–75) Obrubniki (1861–1944 i 1944–54) Przytulanka (1861–1915) Supraśl (1973–75) Suraż (1919–23) Szymki (1973–75) Trzcianne (1915–54 →) Tykocin (1973–75) Wasilków (1973–75) Zabłudów (1861–1954 i 1973–75) Zaścianki (1973–75) Zawyki (1861–1954)
Gromady (1954–72)	Barszczewo (1954–72) Biele (1954–59) Bobrowniki (1954–59) Bogdanki (1959–72) Czarna Wieś (1954–55) Czarna Wieś Kościelna (1954–72) Dobrzyniewo Duże (1954–59) Dobrzyniewo Kościelne (1959–72) Dobrzyniówka (1954–59) Dojlidy Górne (1959–71) Dorożki (1954–59) Fasty (1954–68) Folwarki Tylwickie (1954–71) Gnieciuki (1954–59) Grabówka (1954–71) Gródek (1954–72) Horodniany (1954 → i ← 1956–72) Jałówka (1954–71) Jeżewo (← 1958–72) Juchnowiec Dolny (1954–72) Jurowce (1954–61) Juszkowy Gród (1954–72) Kamionka (1954–59) Konowały (1954–72) Kozińce (1954–72) Koźliki (1954–59) Królowy Most (1954–72) Kuriany (1954–59) Lewickie (1954–59) Łopuchowo (← 1958–59) Michałowo (1954–72) Mostowlany (1954–59) Nowa Wola (1954–59) Nowe Aleksandrowo (1954–59) Ogrodniczki (1954–71) Olmonty (1954–59) Pogorzałki (1954–61) Rafałówka (1959–72) Rogowo (1954–59) Rudnia (1954–57) Rynki (1954 →) Rzędziany (← 1958–61) Saniki (← 1958–59) Simuny (1954–59) Studzianki (1954–61) Szymki (1954–72) Topolany (1954–59) Trypucie (1954 →) Turośl Dolna (1954 →) Turośl Kościelna (1954 →) Tykocin (← 1958–72) Uhowo (1954 →) Waliły-Stacja (1954–68) Wasilków (1961–72) Wiejki (1954–59) Zabłudów (1959–72) Załuki (1954–59) Zaścianki (1972) Zawady (1954 →) Zawyki (1954 →) Złotoria (← 1958–72) Zubki (1954–72) Zwierki (1954–59) Żuki (1954–59)